Sonda Beta-Gamma SGB-1D BUTJ ZD BYDGOSZCZ

Przedstawiam wam następną zabytkową sondę produkowaną przez BUTJ ZD Bydgoszcz, mój egzemplarz wyprodukowano w 1969 o numerze seryjnym 060, wnioskuje, że produkcja zamknęła się w nie więcej niż 999 sztuk, tak więc jest to rzadko spotykany model sondy.

Sonda wykorzystuje standardowe złącze BNC 2.5, współpracuje bez problemu z radiometrami uniwersalnymi typu RUST-2, RUST-3, UDR-1, UDR-1SE, UDAR-1, UDR-2 czy innymi pozwalającymi współpracować z BNC 2,5 przy napięciu 400V.

Obudowa wykonana z grubego metalu, kolejny raz zastosowano tutaj bardzo długi przewód, patrząc również na szczelne zamknięcie sondy i gumową folię wewnątrz, można wywnioskować, że została przystosowana do trudnych warunkach, np w sztolniach.

Wewnątrz sondy znajduje się Polski odpowiednik tub STS-5, SBM-20, czyli BOI-33, być może stosowano również zamiennie tuby STS-5. Bieg własny wynosi około 25 imp/m, napięcie pracy wynosi 400V, niestety w wyniku braku dokumentacji nie mam pojęcia jaki zakres pomiarowy posiada, patrząc na charakterystykę tuby nie więcej niż 1400 uSv/h. Dla UDR-2 CPS:μGy wynosi 1,60.

Porównanie Sond Beta-Gamma SGB-1D i SGB-1DW

Sonda przypomina wcześniej opisywaną SGB-1DW, ale jest też jakby jej lepszym rozwinięciem w kwestii czułości dla rozpadów beta, tak jak 1DW posiada obrotowy korpus, który w pozycji „B” otwiera ze wszystkich stron okienka przez które bez problemu dostają się cząstki beta. W pozycji „G” dokonujemy wyłącznie pomiar kwantów gamma, ekranowanie można ocenić jako idealne.

Podsumowując, jest to jak dla mnie lepsza wersja SGB-1DW, posiada duże okienko dla rozpadów beta. Wykonanie jest świetne, zabrakło jednak tutaj haczyka do wieszania sondy, długi przewód w domowych pomiarach prędzej irytuje niż się przydaje. Generalnie warto nabyć do kolekcji i nie tylko, po dziś dzień może znaleźć swoje zastosowanie.

Plusy:

• Klasyczna sonda która wciąż jest użyteczna
• Świetna jakość wykonania
• Duże okienko dla rozpadów beta
• Wzorowe ekranowanie przy pomiarze mocy dawki gamma
• Prosty sposób wymiany licznika GM
• Całkiem niezła czułość

Minusy:

• Długi przewód, który w domowych warunkach utrudnia
• Obecnie prawie znikoma dostępność na rynku wtórnym

Sonda Beta-Gamma SGB-1DW

Dość już zabytkowa i rzadko spotykana sonda Licznikowa SGB-1DW wyposażona w popularny licznik Geigera STS-5 służy do ustalania mocy dawki gamma i aktywności rozpadów beta, dopiero po przekręceniu obrotowego elementu, służącego również jako ekranowanie licznika GM.

Rok produkcji 1975 przez ZUD ZZUJ POLON, wnioskuje, że produkcja trwała w latach 60 i 70, obecnie dostępność jej jest znikoma, ilość wyprodukowanych sztuk zapewne zamyka się w kilku tysiącach, numer seryjny mojej to 300.

Solidna metalowa konstrukcja sondy

SGB-1DW posiada standardowe złącze BNC 2,5 i jest w pełni kompatybilna z RUST-2, RUST-3, UDR-1, UDR-1se, UDR-2 i UDAR-1, napięcie pracy wynosi około 400V. Bieg własny licznika typowy dla STS-5, czyli około 25 CPM. Przewód sondy wręcz irytująco długo, wnioskuje, że ma około 5m, można wywnioskować, że jej zadaniem było również spuszczanie jej do głębokich studzienek, czy podczas prac w sztolniach.

Sonda zakręcona w pozycji G służy wyłącznie do pomiaru aktywności kwantów gamma, sugerowany zakres do 1000 uSv/h, możliwość skorzystania z wkładki i tuby DOB-80 zwiększa zakres do 10 mSv/h, natomiast wraz z tubą DOB-50 aż po 100 R/h.

Istnieje także możliwość (obrót korpusu w kierunku znaczka B) wykrywanie skażeń beta aktywnych, ale tylko tych o wysokiej energii, a samo okienko jest bardzo malutkie, co można zauważyć na fotografii poniżej.

Otwarte małe okienko dla rozpadów beta

 

Budowa sondy jest dość prosta, ale bardzo solidna, do tego dochodzi wręcz mocarne ekranowanie sondy metalową i ołowianą obudową, która składa się z dwóch części. Na sondzie znajduję się również haczyk, sondę najwyraźniej można było również zawieszać.

Sonda raczej swoje zastosowanie może znaleźć jedynie dla ustalania mocy dawki gamma, oczywiście po uprzedniej konwersacji wyniku na uSv/h, możliwość ustalania poziomu skażeń beta niestety jest mocno ograniczona. Wartość kolekcjonerska i jakość wykonania rekompensuje te braki.

Sonda powierzchniowa Licznikowa Gamma Beta SGB-1P i SGB-3P

W końcu mam okazję przedstawić wam jedną z bardziej popularnych sond powierzchniowych produkowanych przez Polon, również recenzja ta rozpoczyna nową kategorię „Sondy Pomiarowe”

Recenzja skupiać się będzie na wersji SGB-1, wersja SGB-3 różni się tylko ilością wykorzystanych tub Geigera, obie mają podobną budowę. Wykorzystano w nich uniwersalny wtyk koncentryczny BNC 2,5.

Produkcję rozpoczęto w roku 1966, natomiast najnowsza znana mi sonda SGB-1P jest z 1998 roku, niestety nie mam informacji, czy produkcja ich nadal trwa, a jeśli nie, to kiedy wyprodukowano ostatnią partie.

Sondy z powodzeniem mogą być wykorzystywane w uniwersalnych radiometrach polon, takich jak: Radiometr uniwersalny RUST-2, RUST-3, RUN-4, URL-1, URL-2,URS-3, RUM-1;, ale i również z serią UDR, czyli Radiometrami UDR-1, UDR-1se, UDAR-1 i UDR-2.

Sonda SGB-1P wykorzystuje trzy liczniki STS-6 (bądź odpowiedniki BOI-53/SBM-19), tworząc powierzchnię pomiarową 115cm2, te same liczniki stosowano w serii żelazek RKP-1, RKP-1-2 i RKP-2, tył wręcz do złudzenia je przypomina. Wersja SGB-3P różni się ilością wykorzystanych tub, zamiast trzech, mamy sześć, zwiększają dwukrotnie powierzchnię pomiarową.

Zasilanie ustalane jest podobno indywidualnie dla każdej sondy, jednak z moich obserwacji wynika, że 400V jest najbardziej optymalnym napięciem pracy.

Bieg własny wynosi zazwyczaj nie więcej niż 3 CPS, a dla w wersji z sześcioma tubami 6 CPS, czyli przy pomiarze tła uświadczymy donośne ćwierkanie radiometru.

SGB-1P i SGB-3P służą do ustalania poziomu skażeń na powierzchniach roboczych, ale i również podczas kontroli skażeń środowiska, podłóg itp. Wykrywają emitery beta powyżej 500 keV  i gamma powyżej 30 keV, reakcja jest natychmiastowa nawet dla słabych źródeł promieniowania. Producent zaleca korzystać z woreczków ochronnych w przypadku obawy o skażenie licznika podczas pomiarów, również ostrzega by nie przekraczać 3000 CPS, gdyż znacznie przyspieszy to zużycie liczników GM, a na wzgląd czasu martwego tub STS-6 również znacznie zaniży wskazania.

Transport sondy jest jak najbardziej możliwy, jeśli tylko przestrzegamy zasad zawartych w instrukcji, należy nie narażać jej na wysokie wstrząsy, udary, zawilgocenia, ale również i niskich, wysokich temperatur w zakresie -25C/+55C.  Warto również podczas transportu zawinąć ją w folię.

Podsumowując, sonda jest bardzo czuła, duża powierzchnia oczywiście będzie zaniżać wyniki przy pomiarach małych emiterów, ale jej reakcja zawsze będzie natychmiastowa. Problemem mogą być ciężko dostępne liczniki STS-6 i jego odpowiedniki, które coraz ciężej dostać na rynku wtórnym, sama ich wymiana jest natomiast bardzo łatwa. Sama sonda też rzadko pojawia się w sprzedaży. Ogólnie polecam, jest to dobre rozwinięcie kolekcji sond, gdyż zastosowanie jej znacznie różni się od mniejszych, punktowych.

 

Sonda Scyntylacyjna NaI(Tl) USG-2

Liczniki Scyntylacyjne zyskały moje uznanie po nabyciu swojego pierwszego sprzętu tego typu, był nim PM 1401, przyznam, że wcześniej nie byłem świadom ich użyteczności, obecnie uważam, że urządzenia oparte na nich są jednymi z lepszych jakie można nabyć.

Sonda USG-2 przystosowana została do pracy z uniwersalnymi Radiometrami UDR-1, ale bez problemu można również korzystać z niej w Radiometrach Uniwersalnych RUST-2/RUST-2S i RUST-3, jednak bez możliwości osiągnięcia pełnej czułości (ze względu na dolną granice progu dyskryminacji do 25 mV)

USG-2 według danych pracować powinna na napięciu 1000V przy 20 mV, bieg własny wynosi wtedy około 40 CPS, oczywiście wartości te delikatnie można jeszcze podkręcić, podwyższają napięcie pracy do 1100V i czułość na 15 mV, obaw podczas regulacji progu dyskryminacji nie ma, jednak schodząc poniżej 15 mV sonda zaczyna łapać szumy i wariować wskazując błędne wyniki, nie jest to szkodliwe dla scyntylatora i fotopowielacza, ale z napięciem pracy należy uważać, nie ma zbytnio sensu przekraczać górnej granicy 1000V.

Sonda została przystosowana do pomiaru promieniowania gamma, jej czułość jest bardzo wysoka, gdyż wykrywa już kwanty o niskiej energii, reaguje na umywalkę, jedną elektrode tig, wykrywa emitery gamma już na znaczną odległość, samo wejście do łazienki spodobało u mnie widoczny i słyszalny efekt, a do tego sam wzrost wskazań był natychmiastowy. Po przeprowadzeniu testów raz jeszcze muszę stwierdzić, że tradycyjne liczniki Geigera są bez porównania słabsze do wykrywania promieniowania gamma, czułość tej sondy jest wyższa dziesięciokrotnie, a w niektórych przypadkach bliska nawet stu.

Podsumowując, Sonda Scyntylacyjna jest świetnym uzupełnieniem UDR-1, może również sprawdzić się w Radiometrach RUST, jej czułość jest wzorowa. Idealnie sprawdza się podczas pomiarów otoczenia, kamieni.