Radiometr RR66 NRD

Tym razem przedstawię wam Radiometr RR66 – porządny niemiecki sprzęt wyprodukowany w 1969 roku, co prawda posilam się nazwą z instrukcji gdzie wyraźnie widnieje napis Radiometer, mimo, że jest to połączenie Radiometru z Rentgenometrem, ustala poziom mocy promieniowania gamma już od tła Naturalnego, aż po poważne dawki rzędu 250 R/h.

Urządzenie pakowane w torbę z gumowanego tworzywa posiada w zestawie samo urządzenie pomiarowe wraz z zamocowaną sondą na dość długim przewodzie, słuchawkę do dźwiękowej sygnalizacji zarejestrowanych kwantów gamma, nakładki na skalę dla zakresów zewnętrznej sondy, sprytnie składaną tyczkę i instrukcję obsługi po niemiecku wraz z certyfikatami.

RR66 waży około 2,7kg, zasilany jest poprzez dwie baterie typu R20, można również korzystać z akumulatorków R6 w adapterach R20, czas pracy na bateriach to około 40-50h. Obudowa wykonana z blachy o młotkowej strukturze, całość solidnie i szczelnie zamknięta.

Przed rozpoczęciem pracy należy najpierw sprawdzić stan napięcia baterii, skala podświetla się wówczas na pomarańczowo, a wskazówka powinna mieścić się w łuku zaznaczonym na skali, następnie należy przełączyć obrotowe pokrętło na „Abgleich” i wyregulować napięcie pokrętłem tak  by wskazówka była na środku odwróconego trójkąta. Dla ustawień napięcia i pomiarów skala świeci na kolor turkusowy, jednak znacznie mniej intensywnie i jest to widoczne dopiero w ciemności.

Radiometr ustala jedynie moc dawki promieniowania gamma w zakresie energetycznym od 150 KeV do 3MeV, niestety mimo zastosowania w sondzie szklanej tuby VA-Z-116.1 która przystosowana została również do zliczania rozpadów beta, nie uświadczymy tutaj specjalnego okienka w sondzie, przez które miękkie promieniowanie mogło by się przedostać do licznika, a szkoda. Zakresy pomiarowe zostały podzielone na mR/h gdy korzystamy z sondy i R/h dla wewnętrznego licznik Geigera, który ekranowany jest obudową przyrządu i mosiężną rurką, najniższy zakres mierzy już od 0,010 mR/h (0,10 μSv/h), a najwyższy 25 mR/h (250 μSv/h), następnie wewnętrzna tuba GM posiada zakres od 0,25 R/h aż po 250 mR/h. Istnieje możliwość ustawienia stałej czasowej dla pomiaru, co prawda 15 sekund oznaczone jest jako funkcja dla sondy zewnętrznej, a 45s dla wewnętrznej, jednak z powodzeniem można korzystać z obu, niezależnie od wybranego zakresu pomiarowego.

Oczywiście po podpięciu słuchawki mamy możliwość również oceniania wzrostu promieniowania po intensywności klików. Nakładki na Radiometr stosuje się tylko dla zakresów sondy, mają za zadanie ułatwić odczyt wyniku pomiaru (patrz zdjęcia poniżej recenzji).

Podsumowując, ustalimy tylko moc dawki gamma, ekranowanie sondy na tyle solidne, że beta nie przejdzie, mimo upływu lat nadal trzyma kalibracje, ostatni przegląd został wykonany w 1992 roku. Mimo wagi, wieku i rozmiarów, nadal może znaleźć swoje zastosowanie. Solidny Radiometr mogący pracować w temperaturach od siarczystego mrozu -40°C, po afrykańskie upały +50°C. Warto upolować cały zestaw, mi się udało, polecam jedynie dla kolekcjonerów i osób, którzy szukają aparatury pomiarowej tylko dla promieniowania gamma, jeśli jednak szukany czegoś łatwiej dostępnego i z większymi możliwościami, można nabyć taniej rodzimy Rentgenoradiometr DP-66M.

Sonda Scyntylacyjna Powierzchniowa SSA-1P

Dziś opiszę wam bardzo użyteczną sondę scyntylacyjną SSA-1P, została ona przystosowana do pracy z radiometrami produkcji Polon-Alfa, takimi jak URL-1, URL-2, RUST-2, RUST-3, RUM-2, RKP-2. Sonda testowana i użytkowana jest przeze mnie na Radiometrze uniwersalnym RUST-3.

Sonda SSA-1P został przystosowana do wykrywania skażeń powierzchni, próbek substancjami alfa-promieniotwórczymi, dlatego też odcina w dużej mierze promieniowanie beta i gamma, co przekłada się na praktycznie zerowy bieg własny, około 1 impuls na minutę, co jest niesamowicie przydatne wszędzie tam, gdzie chcemy upewnić się, że powierzchnia, np stołu,czy warsztatu narażonego skażenia, nie została pokryta substancjami alfa. Idealnie również sprawdza się do badania przedmiotów, próbek, a nawet płytek podłogowych i umywalek.

Sonda posiada wewnątrz fotopowielacz o średnicy 50mm, który umieszczony został na centralnym amortyzatorze sprężynowym, stożkowy światłowód powietrzny został pokryty białą farbą rozpraszającą światło, dzięki temu zbierane jest światło emitowane przez scyntylator, całość w łatwy sposób można zamontować poprzez jeden przewód BNC 2,5.

Zakres pracy w temperaturze od -10C, aż po 40C, waga sondy wynosi około 2,5kg, średnica okna pomiarowego 125mm i 85mm dla powierzchni czynnej. Natężenie światła 500 lux nie powoduje jeszcze wzrostu biegu własnego. Napięcie pracy ustalane jest indywidualnie do każdego fotopowielacza i wynosi zazwyczaj od 1100V do 1250V, w moim przypadku sugerowane napięcie zostało oszacowane na 1150V.

SSA-1P to sprzęt adresowany do specjalistycznych zadań, osoby obeznane w temacie promieniowania alfa i jego charakterystyki, będą w stanie zrobić z niego dobry pożytek, gdyż w niektórych kwestiach jest wręcz nieoceniony.

Podsumowując, cena przeraża, sonda jest bardzo delikatna, wymaga ostrożności podczas użytkowania, ale potrafi być bardzo przydatna, osobiście nie mam zamiaru się z nią kiedykolwiek rozstawać, tego właśnie szukałem, jako uzupełnienie mojego sprzętu dozymetrycznego. Czy polecam? Ciężko powiedzieć, na pewno nie wszystkim, jeśli szukamy sprzętu o szerszym zastosowaniu i większej mobilności, lepiej pomyśleć nad Monitorem Skażeń Radioaktywnych EKO-C.

Radiometr „BETA” RKB-20.01 SBT-10A (радиометр „Бета” РКБ-20.01)

Radiometr Beta praktycznie nie występuje na naszym rynku, więc jeśli chcemy go nabyć, niestety jesteśmy zmuszeni sprowadzać go z Rosji, bądź Ukrainy. Jednak jeśli przejdziemy przez ten proces, otrzymamy bardzo ciekawe i przydatne urządzenie.

W zestawie otrzymujemy osłony na sondę, zasilacz tego samego typu jaki występuje w Polaron Pripyat, kuwety i ołowiany domek, który skutecznie odcina tło naturalne, niestety dwóch ostatnich elementów zabrakło w moim zestawie.

Jednostka zliczająca impulsy wykonana została w całości z metalu, dzięki temu nic nie skrzypi i robi solidne wrażenie, zasilanie odbywa się poprzez dołączony do zestawu zasilacz bądź trzy baterie R6, obudowa sondy to już plastik, wewnątrz znajduję się znana i ceniona okienkowa tuba Geigera SBT-10a, nie polecam korzystać z niej bez osłony, gdyż chwila nieuwagi może skończyć się uszkodzeniem miki.

Radiometr co prawda został przystosowany do zliczania rozpadów beta, ale również reaguje na kwanty gamma i cząstki alfa, dzięki temu staje się urządzeniem wszechstronnym i przydatnym do kontroli otoczenia, żywności i różnego rodzaju próbek. Po założeniu osłony czułość szczególnie zauważalnie nie spada, gdyż osłona jest nadal bardzo blisko powierzchni pomiarowej.

Tryby pomiarowe zostały podzielone na czas zliczania rozpadów, w trybie 1 sekundy uzyskujemy wynik CPS, który zapętla się bez konieczności wciskania przycisku „start”, kolejne zakresy 10,100,500,1000 i 2000 wymagają już każdorazowego wciśnięcia „start” po zakończeniu pracy, możemy również skorzystać z dźwięku, który będzie sygnalizować koniec pracy radiometru. Polecam szczególnie czas 100 sekund, gdyż odejmując ostatnie dwie cyfry uzyskujemy dokładny i stabilny wynik CPS, powtarzając taki pomiar okazuje się, że granica błędu co najwyżej jest w granicach +-3 dla źródeł o mocy 100 CPS.

Zakres pomiarowy do 9999 CPS, jednakże możemy odliczać każde jego przekroczenie. Zmieniając czas pomiaru, zmniejszamy również zakres pomiarowy, 10 sekund – 999 CPS, 100 sekund 99 CPS itp.

Podsumowując, budowa radiometru jest prosta, ale bardzo przydatna, świetna tuba sbt-10a, sześć trybów czasowych przekłada się na dobrą funkcjonalność.

Radiometr Uniwersalny Typ RUST-3

W końcu nastała ta pora, przed wami RUST-3, przyznam, że od dawna polowałem na ten sprzęt, a dziś w końcu mam okazję wam to zaprezentować. Rodzima produkcja Polon-Alfa, obecnie wypierany przez nowsze konstrukcje, ale nadal używany i bardzo funkcjonalny.

Sama nazwa uniwersalny nie wzięła się znikąd, urządzenie pozwala podpiąć dowolną sondę poprzez złącze BNC o ile znamy napięcie na jakim pracuje.

Rust-3 jest rozbudowaną wersją RUST-2, posiada regulację napięcie zgrubie 375/550/900/1075/1250/1425V i dokładnie 0/25/50/75/100/125/150V, obie ustalone wartości sumują się. Zakresy pomiarowe w CPS 3/10/30/100/300/1000/3000 i 10.000, które mogą mieć stałą czasu N/1/3/10/30 i 100 sekund, a im dłuższa stała czasu tym bardziej stabilny wynik. Czułość wejścia ustala się indywidualnie do zastosowanej sondy.

Sygnalizacja odbywa się tylko, jeśli przystawka PS-3 jest obecnie zamontowana w Radiometrze, wtedy usłyszymy klik po każdym zarejestrowanym rozpadzie, bądź narastające piski w trybie sygnalizacji alarmowej.

Radiometr możemy zasilać poprzez kabel sieciowy, bądź 6 baterii R20, co ważne, przy zasilaniu zewnętrznym nie jest konieczne wyjęcie baterii, mogą służyć jako zasilanie awaryjne, warto jednak sprawdzać ich napięcie, ustawiając pokrętło w „kontr bat” amperomierz działa wówczas jako woltomierz o zakresie do 10V, jeśli wskazanie napięcia jest poniżej 6V należy wymienić ogniwa zasilające.

Prócz opisanych funkcji, RUST-3 posiada również możliwość kasowania wyniku, tak jak ma to miejsce w DP-66M, ale nie tylko, nie zabrakło również podświetlenia skali, która pokryta została farbą okresowego świecenia, przydatne i pomocne.

Podsumowując, bez sondy urządzenie jest zbędne, jednak mając ich kilka staje się całkiem ciekawym i wszechstronnym Radiometrem, ale niestety bardzo ciężkim, oczywiście metalowa obudowa może zostać uznana za plus, jednak wpływa znacząco na wagę i moim osobistym zdaniem jest to sprzęt typowo laboratoryjny, osobiście znalazłem dla niego miejsce i nie zamierzam się z nim rozstawać, teraz tylko upolować kolejne sondy.

Niebawem opiszę jedną z sond dostępnych dla tego radiometru.

Radiometr Samochodowy DBGB-04

Dziś mam okazję przedstawić wam unikatowy Radiometr DBGB-04, który co prawdą występuje dość często na rosyjskich i ukraińskich aukcjach, to jednak w Polsce jeszcze się z nim nie spotkałem, ale dzięki pomocy Kornela (pozdrawiam serdecznie), miałem okazję go nabyć i trafił do mojej kolekcji.

Konstrukcja Radiometru przypomina naszego rodzimego KOS-1, jednak skupiono się tutaj na znacznie niższych zakresach pomiarowych, nie wspominając również o znacznie większej powierzchni pomiarowej w postaci sondy. Obudowa to w pełni plastik, na szczęście trzyma się dobrze na śrubkach i nie sprawia problemów.

Zasilanie odbywa się poprzez cztery baterie R6 i w tym miejscu proponuję kupno starych, cynkowych baterii, które i tak z trudem mieszczą się w szufladce – widocznie kiedyś baterie były mniejsze. Drugi sposób w jaki można zasilić radiometr to zamontowanie go w uchwycie i dostarczeniu napięcia ze źródła zewnętrznego, można więc montować go w samochodzie, ale nie tylko, należy jedynie pamiętać o zakresie dopuszczalnego napięcia (10-15V). Korzystanie z uchwytu nie wymaga demontażu kasetki z bateriami.

DBGB-04 wykrywa już nawet tło naturalne, jak i również ustala bardzo wysokie poziomy dawek promieniowania, jego zakres pracy zaczyna się od 0,1 μSv/h, a kończy na 900 μSv/h, jako, że mamy tutaj wskaźnik w postaci diod, wynik z coraz wyższym mnożnikiem posiada coraz większą rozpiętość przeskoku. Zakresy te w razie potrzeby same przeskakują, a dioda informuje na jakim obecnie pracuję. Istnieje również możliwość włączenia alarmu po przekroczeniu 1,2 μSv/h.

Sonda montowana jest na takim samym złączu, jak w RKSB-104, Anri-Sosna, jednak po podłączeniu jej do innego Radiometru nie działa, a szkoda.

Budowa sondy jest dość specyficzna, zwijany kabel na obrotowej rączce, wewnątrz dwie tuby Geigera typu SBM-20, dodatkowo ekranowane folią ołowianą, co prawda powinien ustalać wyłącznie moc dawki promieniowania gamma, ale w rzeczywistości bez problemu przepuszcza wysokoenergetyczną betę, co w przypadku tego sprzętu jest moim zdaniem na plus. Dwie tuby pozytywnie wpływają na czułość i szybkość pomiaru, a środek czułości zaznaczony krzyżykiem ułatwia manewrowanie sondą.

Podsumowując, muszę przyznać, że po testach jestem pozytywnie zaskoczony tą konstrukcją, ma swoje słabe punkty, gdyż wraz z wyższym poziomem promieniowania jego dokładność spada, to jednak do codziennej kontroli nadaje się idealnie, reaguje już nawet wzrostem wskazań na umywalkę. Zwiajanie kabla i zbyt mała kasetka na baterie to kolejny słaby punkt, jednak w ogólnym rozrachunku muszę przyznać, że wart jest zakupu i bynajmniej ja nie żałuję.

Rentgenometr DPS-68M1

Ostatnio uznałem, że najwyższa pora upolować DPS i na szczęście dość szybko trafiła mi się okazja z której oczywiście skorzystałem.

Rentgenometr występował w trzech wersjach, pierwsza posiadała niższy zakres pomiarowy, od 1 mR/h do 200 R/h, wewnątrz sondy znajdowała się tuba STS-5 dla niższych zakresów i DOB-50 dla wyższych, podobnie jak w przypadku Rentgenoradiometru DP-66. Wersja DPS-68M i opisywana DPS-68M1 została rozbudowana  tak by miała szerszy zakres od 1 mR/h aż po 500 R/h, wewnątrz sondy znalazły się dwa liczniki GM typu DOI-30 i DOI-80, tak samo jak w rentgenoradiometrze DP-75.

Rentgenometr zaprojektowano do montażu w pojazdach, czołgach, przymocowany jest na solidnym stelażu, a gumowe uszczelki mają absorbować część wstrząsów podczas jazdy. Istnieje możliwość zastosowania dwóch sond jedna wewnątrz, a druga na zewnątrz pojazdu, wyboru sondy dokonuje się przełącznikiem.

Zasilanie miało być dostarczane przez pojazd i mamy do wyboru dwie opcje, 12V i 24V, standardowo u mnie było ustawione na 24V, chcąc zmienić na 12V musiałem odkręcić metalową zakrętke, zdjąć przezroczyste plastikowe zabezpieczenie, a następnie wyciągnąć zworkę i przestawić ją. Zasilacz stabilizowany ustawiłem na 12V, następnie krokodylek + zaczynając od lewej.

Kontrola urządzenia na zakresach x100, x10, X1 testuje sprawność urządzenia, wskazówka powinna zatrzymywać się na 0,5 i cofać. Zmieniając zakres na x0, 1 lub x0,01 testujemy wybraną sondę, jeśli podłączone są obie, warto po pierwszym teście przełączyć z s1 na S2 w celu sprawdzenia drugiej. Sam proces wygląda podobnie ,wskazówka powinna zatrzymywać się na 0,5 i cofać, jeśli tego nie robi, sondą jest uszkodzona.

Progi alarmowe są trzy i zależne od wybranego zakresu, czyli 1, następnie 3 i powyżej 5. Alarmy są dwa, mocna żarówka i głośny alarm typu klakson znany z rentgenometru RS-70, na szczęście można go wyłączyć. Złącze nazwane „Wyj.” służy do sygnalizacji zewnętrznej.

Podczas pomiarów skala cały czas świeci, zastosowano znany amperomierz MEA-32, który montowano również w DP-75, najniższy zakres co prawda dokonuje pomiaru mocy dawki gamma dopiero od 1mR/h, ale na szczęście przy pomiarze tła możemy zaobserwować już lekkie ruchy wskazówki, trzeba się tylko dobrze przyjrzeć. Liczniki GM są wręcz brutalnie ekranowane, mam wrażenie  że część gammy również zatrzymuje, zakrecanany metalowy kołnierz  który po zdjęciu nie pomaga uzyskać czułości nawet na wysokoenergetyczną betę, ponieważ tuby od wewnątrz również są dodatkowo ekranowane.

Obecnie raczej jest to już sprzęt kolekcjonerski, co prawda nadal może znaleźć swoje zastosowanie, gdyż wykrywa już siatki żarowe z torem, ale jest ciężki, niełatwo też go zasilić.

Dozymetr Radiometr Sinteks DBG-01S

Opisywany dziś Dozymetr Sinteks dobrze jest mi znany, mimo, że dopiero od niedawna miałem okazję go przetestować. Pamiętam jak szukałem na aukcjach internetowych swojego pierwszego dozymetru, zainteresowałem się wówczas Sinteksem, który jednak zaraz potem został sprzedany, nie zdążyłem podjąć decyzji o jego zakupie, dziś jednak trafił do moich rąk.

Konstrukcja Sinteksa jest dość prosta, obudowa z tworzywa sztucznego, miejscami widoczne są ślady ulewania, czyli typowe dla większości radzieckich Dozymetrów po awarii w Czarnobylu. Wyświetlacz typowy i dość trwały, znany z dozymetrów Bella, Ekspert i innych.

Zasilanie odbywa się poprzez 3 baterie, bądź akumulatorki typu R6, moim zdaniem jest to duża zaletą Sinteksa, takie baterie są bardzo łatwo dostępne, a czas pracy na nich jest bardzo długi. Klapka baterii zakręcana jest na śróbkę z łbem krzyżowym, zabezpiecza to przypadkowe odpadnięcie klapki, ale i utrudnia wymianę ogniw, na szczęście zbyt często wymieniać ich nie trzeba, przy dorywczej pracy dozymetru, będą to lata. Baterie alkaliczne wybrzuszają lekko klapkę, tak samo akumulatorki, warto kupić najtańsze cynkowe baterie, które pasują idealnie.

Obsługa przyrządu jest bardzo prosta, włącznik i czerwony przycisk do zmiany zakresu pomiarowego. Oczywiście na plus należy zaliczyć klik każdej przyjętej cząstki, zamontowano tutaj głośniczek, przyznam, że dla mnie to ważny dodatek, niestety jednak w żaden sposób nie da się go wyłączyć.

Wewnątrz miernika znajduje się solidnie ekranowana tuba SBM-20, po testach muszę stwierdzić, że beta została całkowicie zablokowana, tak by pomiar odnosił się tylko do mocy dawki gamma, dlatego pomiar szkła uranowego, czy lekko aktywnych materiałów odpada.

Jak wspomniałem, miernik posiada trzy zakresy pomiarowe, a dzielimy je na:

• 0,01 – 9,99 μSv/h (Czas pomiaru 36 sekund / prezentacja wyniku 6 sekund)
• 0,1 – 99,9 μSv/h (Czas pomiaru 34 sekundy / prezentacja wyniku 6 sekund)
• 1 – 999 μSv/h (Czas pomiaru 3 sekundy / prezentacja wyniku 3 sekundy)

Prezentowany wynik poprzedzony jest znakiem „=” równości na wyświetlaczu.

Jak widać, zakres jest imponujący, znacznie wyższy od popularnych Dozymetrów takich jak Bella 99 μSv/h, czy Polaron Pripyat 200 μSv/h, nie wspominając już o Masterze-1 (9.99 μSv/h) pod tym względem jest to zdecydowanie bardzo ciekawa konstrukcja, niestety rzadko dostępna na naszym rynku.

Podsumowując, moim zdaniem jest to znacznie ciekawszy Dozymetr niż Bella, czy Master,  większy zakres pomiarowy, do tego tego porządne ekranowanie tuby, co prawda ze względu na to mierzy tylko moc dawki gamma, ale przynajmniej możemy określić bardziej dokładnie aktywność kwantów gamma. Dla osób szukających czulszego sprzętu, lepiej zainwestować w ANRI Sosne, Polarona, bądź RKSB-104, które posiadają zdejmowalny filtr beta.