Radiometr Uniwersalny Typ RUST-3

W końcu nastała ta pora, przed wami RUST-3, przyznam, że od dawna polowałem na ten sprzęt, a dziś w końcu mam okazję wam to zaprezentować. Rodzima produkcja Polon-Alfa, obecnie wypierany przez nowsze konstrukcje, ale nadal używany i bardzo funkcjonalny.

Sama nazwa uniwersalny nie wzięła się znikąd, urządzenie pozwala podpiąć dowolną sondę poprzez złącze BNC o ile znamy napięcie na jakim pracuje.

Rust-3 jest rozbudowaną wersją RUST-2, posiada regulację napięcie zgrubie 375/550/900/1075/1250/1425V i dokładnie 0/25/50/75/100/125/150V, obie ustalone wartości sumują się. Zakresy pomiarowe w CPS 3/10/30/100/300/1000/3000 i 10.000, które mogą mieć stałą czasu N/1/3/10/30 i 100 sekund, a im dłuższa stała czasu tym bardziej stabilny wynik. Czułość wejścia ustala się indywidualnie do zastosowanej sondy.

Sygnalizacja odbywa się tylko, jeśli przystawka PS-3 jest obecnie zamontowana w Radiometrze, wtedy usłyszymy klik po każdym zarejestrowanym rozpadzie, bądź narastające piski w trybie sygnalizacji alarmowej.

Radiometr możemy zasilać poprzez kabel sieciowy, bądź 6 baterii R20, co ważne, przy zasilaniu zewnętrznym nie jest konieczne wyjęcie baterii, mogą służyć jako zasilanie awaryjne, warto jednak sprawdzać ich napięcie, ustawiając pokrętło w „kontr bat” amperomierz działa wówczas jako woltomierz o zakresie do 10V, jeśli wskazanie napięcia jest poniżej 6V należy wymienić ogniwa zasilające.

Prócz opisanych funkcji, RUST-3 posiada również możliwość kasowania wyniku, tak jak ma to miejsce w DP-66M, ale nie tylko, nie zabrakło również podświetlenia skali, która pokryta została farbą okresowego świecenia, przydatne i pomocne.

Podsumowując, bez sondy urządzenie jest zbędne, jednak mając ich kilka staje się całkiem ciekawym i wszechstronnym Radiometrem, ale niestety bardzo ciężkim, oczywiście metalowa obudowa może zostać uznana za plus, jednak wpływa znacząco na wagę i moim osobistym zdaniem jest to sprzęt typowo laboratoryjny, osobiście znalazłem dla niego miejsce i nie zamierzam się z nim rozstawać, teraz tylko upolować kolejne sondy.

Niebawem opiszę jedną z sond dostępnych dla tego radiometru.

Radiometr Samochodowy DBGB-04

Dziś mam okazję przedstawić wam unikatowy Radiometr DBGB-04, który co prawdą występuje dość często na rosyjskich i ukraińskich aukcjach, to jednak w Polsce jeszcze się z nim nie spotkałem, ale dzięki pomocy Kornela (pozdrawiam serdecznie), miałem okazję go nabyć i trafił do mojej kolekcji.

Konstrukcja Radiometru przypomina naszego rodzimego KOS-1, jednak skupiono się tutaj na znacznie niższych zakresach pomiarowych, nie wspominając również o znacznie większej powierzchni pomiarowej w postaci sondy. Obudowa to w pełni plastik, na szczęście trzyma się dobrze na śrubkach i nie sprawia problemów.

Zasilanie odbywa się poprzez cztery baterie R6 i w tym miejscu proponuję kupno starych, cynkowych baterii, które i tak z trudem mieszczą się w szufladce – widocznie kiedyś baterie były mniejsze. Drugi sposób w jaki można zasilić radiometr to zamontowanie go w uchwycie i dostarczeniu napięcia ze źródła zewnętrznego, można więc montować go w samochodzie, ale nie tylko, należy jedynie pamiętać o zakresie dopuszczalnego napięcia (10-15V). Korzystanie z uchwytu nie wymaga demontażu kasetki z bateriami.

DBGB-04 wykrywa już nawet tło naturalne, jak i również ustala bardzo wysokie poziomy dawek promieniowania, jego zakres pracy zaczyna się od 0,1 μSv/h, a kończy na 900 μSv/h, jako, że mamy tutaj wskaźnik w postaci diod, wynik z coraz wyższym mnożnikiem posiada coraz większą rozpiętość przeskoku. Zakresy te w razie potrzeby same przeskakują, a dioda informuje na jakim obecnie pracuję. Istnieje również możliwość włączenia alarmu po przekroczeniu 1,2 μSv/h.

Sonda montowana jest na takim samym złączu, jak w RKSB-104, Anri-Sosna, jednak po podłączeniu jej do innego Radiometru nie działa, a szkoda.

Budowa sondy jest dość specyficzna, zwijany kabel na obrotowej rączce, wewnątrz dwie tuby Geigera typu SBM-20, dodatkowo ekranowane folią ołowianą, co prawda powinien ustalać wyłącznie moc dawki promieniowania gamma, ale w rzeczywistości bez problemu przepuszcza wysokoenergetyczną betę, co w przypadku tego sprzętu jest moim zdaniem na plus. Dwie tuby pozytywnie wpływają na czułość i szybkość pomiaru, a środek czułości zaznaczony krzyżykiem ułatwia manewrowanie sondą.

Podsumowując, muszę przyznać, że po testach jestem pozytywnie zaskoczony tą konstrukcją, ma swoje słabe punkty, gdyż wraz z wyższym poziomem promieniowania jego dokładność spada, to jednak do codziennej kontroli nadaje się idealnie, reaguje już nawet wzrostem wskazań na umywalkę. Zwiajanie kabla i zbyt mała kasetka na baterie to kolejny słaby punkt, jednak w ogólnym rozrachunku muszę przyznać, że wart jest zakupu i bynajmniej ja nie żałuję.

Rentgenometr DPS-68M1

Ostatnio uznałem, że najwyższa pora upolować DPS i na szczęście dość szybko trafiła mi się okazja z której oczywiście skorzystałem.

Rentgenometr występował w trzech wersjach, pierwsza posiadała niższy zakres pomiarowy, od 1 mR/h do 200 R/h, wewnątrz sondy znajdowała się tuba STS-5 dla niższych zakresów i DOB-50 dla wyższych, podobnie jak w przypadku Rentgenoradiometru DP-66. Wersja DPS-68M i opisywana DPS-68M1 została rozbudowana  tak by miała szerszy zakres od 1 mR/h aż po 500 R/h, wewnątrz sondy znalazły się dwa liczniki GM typu DOI-30 i DOI-80, tak samo jak w rentgenoradiometrze DP-75.

Rentgenometr zaprojektowano do montażu w pojazdach, czołgach, przymocowany jest na solidnym stelażu, a gumowe uszczelki mają absorbować część wstrząsów podczas jazdy. Istnieje możliwość zastosowania dwóch sond jedna wewnątrz, a druga na zewnątrz pojazdu, wyboru sondy dokonuje się przełącznikiem.

Zasilanie miało być dostarczane przez pojazd i mamy do wyboru dwie opcje, 12V i 24V, standardowo u mnie było ustawione na 24V, chcąc zmienić na 12V musiałem odkręcić metalową zakrętke, zdjąć przezroczyste plastikowe zabezpieczenie, a następnie wyciągnąć zworkę i przestawić ją. Zasilacz stabilizowany ustawiłem na 12V, następnie krokodylek + zaczynając od lewej.

Kontrola urządzenia na zakresach x100, x10, X1 testuje sprawność urządzenia, wskazówka powinna zatrzymywać się na 0,5 i cofać. Zmieniając zakres na x0, 1 lub x0,01 testujemy wybraną sondę, jeśli podłączone są obie, warto po pierwszym teście przełączyć z s1 na S2 w celu sprawdzenia drugiej. Sam proces wygląda podobnie ,wskazówka powinna zatrzymywać się na 0,5 i cofać, jeśli tego nie robi, sondą jest uszkodzona.

Progi alarmowe są trzy i zależne od wybranego zakresu, czyli 1, następnie 3 i powyżej 5. Alarmy są dwa, mocna żarówka i głośny alarm typu klakson znany z rentgenometru RS-70, na szczęście można go wyłączyć. Złącze nazwane „Wyj.” służy do sygnalizacji zewnętrznej.

Podczas pomiarów skala cały czas świeci, zastosowano znany amperomierz MEA-32, który montowano również w DP-75, najniższy zakres co prawda dokonuje pomiaru mocy dawki gamma dopiero od 1mR/h, ale na szczęście przy pomiarze tła możemy zaobserwować już lekkie ruchy wskazówki, trzeba się tylko dobrze przyjrzeć. Liczniki GM są wręcz brutalnie ekranowane, mam wrażenie  że część gammy również zatrzymuje, zakrecanany metalowy kołnierz  który po zdjęciu nie pomaga uzyskać czułości nawet na wysokoenergetyczną betę, ponieważ tuby od wewnątrz również są dodatkowo ekranowane.

Obecnie raczej jest to już sprzęt kolekcjonerski, co prawda nadal może znaleźć swoje zastosowanie, gdyż wykrywa już siatki żarowe z torem, ale jest ciężki, niełatwo też go zasilić.

Dozymetr Radiometr Sinteks DBG-01S

Opisywany dziś Dozymetr Sinteks dobrze jest mi znany, mimo, że dopiero od niedawna miałem okazję go przetestować. Pamiętam jak szukałem na aukcjach internetowych swojego pierwszego dozymetru, zainteresowałem się wówczas Sinteksem, który jednak zaraz potem został sprzedany, nie zdążyłem podjąć decyzji o jego zakupie, dziś jednak trafił do moich rąk.

Konstrukcja Sinteksa jest dość prosta, obudowa z tworzywa sztucznego, miejscami widoczne są ślady ulewania, czyli typowe dla większości radzieckich Dozymetrów po awarii w Czarnobylu. Wyświetlacz typowy i dość trwały, znany z dozymetrów Bella, Ekspert i innych.

Zasilanie odbywa się poprzez 3 baterie, bądź akumulatorki typu R6, moim zdaniem jest to duża zaletą Sinteksa, takie baterie są bardzo łatwo dostępne, a czas pracy na nich jest bardzo długi. Klapka baterii zakręcana jest na śróbkę z łbem krzyżowym, zabezpiecza to przypadkowe odpadnięcie klapki, ale i utrudnia wymianę ogniw, na szczęście zbyt często wymieniać ich nie trzeba, przy dorywczej pracy dozymetru, będą to lata. Baterie alkaliczne wybrzuszają lekko klapkę, tak samo akumulatorki, warto kupić najtańsze cynkowe baterie, które pasują idealnie.

Obsługa przyrządu jest bardzo prosta, włącznik i czerwony przycisk do zmiany zakresu pomiarowego. Oczywiście na plus należy zaliczyć klik każdej przyjętej cząstki, zamontowano tutaj głośniczek, przyznam, że dla mnie to ważny dodatek, niestety jednak w żaden sposób nie da się go wyłączyć.

Wewnątrz miernika znajduje się solidnie ekranowana tuba SBM-20, po testach muszę stwierdzić, że beta została całkowicie zablokowana, tak by pomiar odnosił się tylko do mocy dawki gamma, dlatego pomiar szkła uranowego, czy lekko aktywnych materiałów odpada.

Jak wspomniałem, miernik posiada trzy zakresy pomiarowe, a dzielimy je na:

• 0,01 – 9,99 μSv/h (Czas pomiaru 36 sekund / prezentacja wyniku 6 sekund)
• 0,1 – 99,9 μSv/h (Czas pomiaru 34 sekundy / prezentacja wyniku 6 sekund)
• 1 – 999 μSv/h (Czas pomiaru 3 sekundy / prezentacja wyniku 3 sekundy)

Prezentowany wynik poprzedzony jest znakiem „=” równości na wyświetlaczu.

Jak widać, zakres jest imponujący, znacznie wyższy od popularnych Dozymetrów takich jak Bella 99 μSv/h, czy Polaron Pripyat 200 μSv/h, nie wspominając już o Masterze-1 (9.99 μSv/h) pod tym względem jest to zdecydowanie bardzo ciekawa konstrukcja, niestety rzadko dostępna na naszym rynku.

Podsumowując, moim zdaniem jest to znacznie ciekawszy Dozymetr niż Bella, czy Master,  większy zakres pomiarowy, do tego tego porządne ekranowanie tuby, co prawda ze względu na to mierzy tylko moc dawki gamma, ale przynajmniej możemy określić bardziej dokładnie aktywność kwantów gamma. Dla osób szukających czulszego sprzętu, lepiej zainwestować w ANRI Sosne, Polarona, bądź RKSB-104, które posiadają zdejmowalny filtr beta.

Dozymetr ANRI Sosna 01-02 wersja z czterema tubami (4x SBM-20)

W końcu mam okazję przedstawić wam najlepszą wersję dozymetru Anri Sosna, która wyposażona została w aż cztery tuby Geigera SBM-20. Polowałem na nią od dłuższego czasu i w końcu udało mi się ją zdobyć.

Tak jak wspominałem, budowa Sosny jest całkiem porządna, obudowa nie skrzypi i jest dobrze spasowana, części łączone posiadają uszczelkę, ci zwiększa jej szczelność. Proszę zwrócić uwagę na wyświetlacz, jest to ten sam jaki montowano w dozymetrach Bella, DKS-04, Ekspert itp, czyli znacznie trwalszy niż standardowy jaki zazwyczaj znajdował się w Anri. Należy również wspomnieć, że został on zamontowany fabrycznie, sprzęt posiada nadal oryginalną plombe, więc nigdy nie był otwierany.

Być może istnieją różne wersje Sosny wyposażonej w cztery tuby, słyszałem, że niektóre miały skrócony czas pomiaru o połowę względem wersji z dwiema tubami. Opisywana wersja wykonuje pomiar przez 20 sekund, licząc co drugi przyjęty impuls, więc pomiar jest średnią dwóch pomiarów, względem podstawowej wersji.

Cztery tuby to zdecydowany plus, otrzymujemy znacznie większą powierzchnie pomiarową, idealnie więc nadaje się do badania okolicy i podłoża, czułość jest na bardzo dobrym poziomie, licznik od razu reaguje na niskoenergetyczną betę, metalowy od wewnętrznej strony posiada ołów i idealnie odcina betę, ekranowanie można uznać za atut, warto jednak w tym miejscu dodać, że wysokoenergetyczna beta przy wyhamowywaniu przez ołów może emitować promieniowanie rentgenowskie, które oczywiście jest zliczane przez tuby.

Sam proces pomiaru nie różni się, więcej informacji znajdziecie tutaj

Podsumowując, zdecydowanie polecam zakup tej wersji, jest znacznie ciekawszym rozwiązaniem od wersji z dwoma tubami, w moim przypadku ta Sosna okazała się bardziej przydatna, zabieram ją często poza dom, gdy potrzebuje czulszego sprzętu, który również wyposażony jest wyświetlacz starego typu, co przekłada się na idealną widoczność w słońcu, a w połączeniu z czterema tubami, które dodatkowo są blisko okna pomiarowego… Dozymetr na każdą okazję, o ile nie przeszkadza nam 20 sekundowy czas pomiaru.

 

Dozymetr DKS-04

DKS-04 zaczęto produkować zaraz po awarii w Czarnobylu, kiedy to zapotrzebowanie na sprzęt tego typu drastycznie wzrósł.

Licznik ten obecnie już jest dość rzadko spotykany, mój został wyprodukowany dokładnie 10 Czerwca 1986 roku, czyli miesiąc z kawałkiem po wspomnianej wcześnie awarii w Czarnobylu.

Obudowa na pierwszy rzut oka przypomina w dużej części przypomina Dozymetr Bella, posiada jedynie inne wycięcia, jednak to DKS-04 był pierwszym Dozymetrem, który pakowana w taki typ obudowy. Niestety czerwony kolor wygląda obecnie dość tandetnie, a samo wykonanie i spasowanie obudowy nie należy do najlepszych.

Wyświetlacz jako zastosowano jest dobrze znany z wielu innych radzieckich dozymetrów, takich jak Bella, Ekspert, DRG-06T, czy niektórych wersji Anri Sosny – tak więc jest trwały i można zaliczyć go na plus.

Zasilanie niestety może być kłopotliwe, oczywiście o ile nie dostaniemy w zestawie adaptera na baterie typu 6f22. Standardowo DKS-04 zasilany był poprzez kadomowe akumulatorki Ni-Cd D-01 w ilości 7 sztuk, niestety obecnie nie są dostępne. Mi również udało się go zasilić poprzez 6 guzikowych baterii AG13, oczywiście odpowiednio je przedłużając.

Wnętrze urządzenia kryje małą tubę Geigera SBM-21, który dodatkowo ekranowany jest kadmem, więc co prawda zlicza rozpady beta, ale tylko te dość wysokoenergetyczne. Tuba ta jest bardzo mała, w obudowie licznika wycięto specjalne okienko zaznaczone strzałkami, właśnie tam znajduje się serce dozymetru i tym miejscem należy przykładać do badanej powierzchni. Zakres energetyczny zastosowanej tuby jest imponujący, czyli od 0.05 MeV aż po 3.0 MeV, co oczywiście można uznać za atut.

Dozymetr służy do szybiego ustalania poziomu promieniowania, pomiar trwa kilka sekund, następnie prezentowany jest wyniki i po kilku sekundach rozpoczyna się kolejny pomiar. Zakres pomiarowy jest bardzo wysoki, tym bardziej biorąc pod uwagę rozmiary urządzenia, jednakże niestety DKS-04 mierzy dopiero od 0,1 mR/h do 999 mR/h, czyli odpowiednio od 1 uSv/h do 9999 uSv/h – tła naturalnego nie zmierzymy, a tym bardziej lekko aktywnych przedmiotów, ale z drugiej strony idealnie nadaje się do wręcz błyskawicznych pomiarów.

Jak wygląda pomiar promieniowania w praktyce? Mała tuba ogranicza czułość, mniejsza powierzchnia przekłada się na mniejszą ilość przyjętych impulsów, rozpady beta wykrywane są jedynie te o wyższej energii, dlatego ceramika uranowa ledwo co pokazuje wzrost promieniowania.

Podsumowując, sprzęt kolekcjonerski, ciężko dostępny obecnie, mierzy dopiero wyższe dawki promieniowania, dla osób szukających sprzętu bardziej uniwersalnego polecam Anri Sosne, Polarona, gdyż DKS-04 został przystosowany do szybkich pomiarów bardziej skażonych miejsc, dlatego też amatorsko do badania terenu się nie nadaje. Mnie osobiście cieszy jego obecność w kolekcji jak i pamiętny rok produkcji 1986.

 

Nuclear Mini monitor

Tym razem mam okazję przedstawić wam ciekawie zaprojektowany, współczesny Licznik Geigera z zewnętrzną sondą i dotykowym ekranem.

Urządzenie wyposażono w 2,8 calowy wyświetlacz TFT o rozdzielczości 320×240  posiadający digitizer, czyli odpornościowy dotyk. Obudowa w całości wykonana została z tworzywa sztucznego, na szczęście nie jest to cienki plastik z który ugina się pod naciskiem.

Wewnątrz obudowy nie znajdziemy akumulatora, a nawet wejścia na baterie, całość zasilana jest poprzez port mini USB, oczywiście w zestawie z licznikiem otrzymujemy taki kabel i w tym momencie warto opisać kilka opcji zasialnia, pierwsze to laptop lub PC, czyli typowe zasilanie z USB, w trakcie pomiarów również mamy możliwość skorzystania ze specjalnego. Jeśli jednak cenimy mobilność, można skorzystać z tabletu, bądź telefonu posiadającego OTG, na koniec zostawiłem mój ulubiony sposób zasialnia, czyli powerbank, najwygodniejszy sposób i najbardziej wygodny.

Sonda wyposażona została w licznik Geigera mierzącego 17cm długości, taka powierzchnia pozytywnie wpływa na pomiary, jego bieg własny to około 55 CPM, czyli prawie 1 CPS. W zestawie otrzymujemy kabel do podłączenia sondy i urządzenia, czyli w razie problemów kabel taki można wymienić. Licznik ten został przystosowany do pomiarów kwantów gamma i rozpadów beta, a jego charakterystyka energetyczna posiada zakres od 50 KeV, aż po 3 MeV.

Zajmijmy się teraz samym pomiarem, wykonałem wiele testów, sprawdzając czułość tej konstrukcji i muszę przyznać, że zdał każdy test, sonda potrafi wykryć nawet lekkie skoki promieniowania przy aktywności rozpadów beta o niskiej energii, czyli płytki podłogowe, umywalki itp, więc i również przy jednej elektrodzie tig z 2% zawartością toru, widać różnicę.

Samo urządzenie wyświetla: CPM, uśredniony wynik, uśredniony czasowy wynik, który możemy regulować z dokładnością sekundy w zakresie od 10 do 100 i rozbudowany histogram. Prócz tego widzimy temperaturę wewnątrz obudowy Licznika jak i wilgotność, warto dodać, że u góry ekranu wyświetlany jest czas obecnego pomiaru, który możemy resetować wciskając jedyny przycisk na obudowie (reszta opcji obsługiwana jest dotykowo), jak i obecne napięcie.

Przy pomiarach bardziej skupiam się na odczytach CPM, względem tła naturalnego, wynik podany w uSv/h jest dziwnie zaniżony względem innych liczników Geigera.

Podsumowując, Nuclear Mini Monitor co prawda jest mobilny, ale jego mobliność w dużym stopniu została ograniczona poprzez wymuszenia zabierania ze sobą zasilania zewnętrznego. Sprzęt można używać do połączeń z komputerem, korzystając z oprogramowania dostępnego na stronie producenta. Generalnie polecam, sprzęt można nabyć w atrakcyjnej cenie, a potrafi być bardzo przydatne, łatwo nim wykryć nawet lekko podwyższony poziom promieniowania.